غول های جهانی در صنعت خرده فروشی

«موسسه کرنی» در گزارش 2015 خود رتبه 30 کشور برتر به لحاظ توسعه خرده‌فروشی را منتشر کرد. شاخص توسعه خرده‌فروشی بر اساس 4 متغیر «جذابیت بازار، ریسک کشوری و تجاری، اشباع بودن بازار و فشار زمان» اندازه‌گیری شده که از آنها می‌توان به عنوان پنجره‌های فرصت برای سرمایه‌گذاری در نظام خرده‌فروشی نام برد.

در گزارش سال 2015 این موسسه پژوهشی، کشور چین با امتیاز 65.3 در رتبه نخست شاخص خرده‌فروشی قرار گرفته است، بعد از چین کشورهای اروگوئه، شیلی و قطر در رتبه‌های بعدی قرار دارند. کشور هند نیز از جمله کشورهایی است که با حذف محدودیت‌های موجود روی سرمایه‌گذاری خارجی در بخش خرده‌فروشی توانسته شاخص توسعه خرده‌فروشی خود را از سال 2006تاکنون ارتقا دهد.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، بازار خرده‌فروشی این کشور به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی در سال 2009 به مرحله اوج رسیده و بر اساس آخرین محاسبات موسسه کرنی در حال حاضر در جایگاه پانزدهم در میان کشورهای برتر خرده‌فروشی جهان قرار گرفته است. این در شرایطی است که شاخص توسعه خرده‌فروشی برای ایران، آخرین بار در سال 2011 محاسبه شد که ایران با امتیاز 39.3در رتبه 29 قرار گرفته است.

امتیاز پایین ایران از نظر ریسک کشوری در میان معیارهای این شاخص قابل تامل به نظر می‌رسد. با توجه به شرایط موجود و رفع تحریم‌ها انتظار می‌رود ریسک شکست کسب و کار کاهش و امتیاز مربوط به این معیار افزایش یابد. بنابراین چنانچه معیار جذابیت بازار از طریق ورود سرمایه‌گذاران خارجی به حوزه خرده‌فروشی بهبود یابد و اقداماتی در زمینه بهبود کارآیی کسب و کار صورت گیرد، می‌توان امتیاز شاخص توسعه خرده‌فروشی جهانی را در ایران افزایش داد. همچنین انتظار می‌رود با تقویت شرایط ثبات اقتصادی، کشور ایران نیز در فهرست 30کشور مستعد جذب سرمایه‌گذاری و توسعه فعالیت‌ها در زمینه خرده‌فروشی موسسه کرنی قرار گیرد.

 چالش‌های نظام خرده‌فروشی

براساس گزارش «موسسه کرنی» که از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر شده، شاخص توسعه خرده‌فروشی جهانی از سال 2002 تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است. این شاخص، هر ساله 30 کشور در حال توسعه را از حیث موقعیت آنها برای سرمایه‌گذاری در زمینه خرده‌فروشی رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص با بهره‌گیری از 53 متغیر خاص خرده‌فروشی و اقتصاد کلان، نه تنها به بررسی موفق‌ترین بازارهای کنونی می‌پردازد، بلکه بازارهایی با پتانسیل بالا برای آینده را نیز شناسایی می‌کند. همزمان با درگیر شدن این بازارها با تحولات (اقتصادی و سیاسی) بعضا در یک بازه زمانی خیلی کوتاه، درک خرده‌فروشان از کشورهای در حال توسعه نسبت به گذشته با اهمیت‌تر شده است. به‌طور کلی خرده‌فروشان طی یک‌سال گذشته نگاه بلندمدت به بازارهای در حال توسعه داشته‌اند و باقی ماندن در مناطق متلاطم و سرمایه‌گذاری هدفمند در زمینه‌های مولد رشد را برگزیده‌اند. به عنوان مثال، در خاورمیانه و امریکای لاتین خرده‌فروشان رویکرد محتاطانه‌تری را نسبت به توسعه بین‌المللی برگزیده‌اند.

از سوی دیگر، بر اساس این پژوهش باتوجه به اینکه بخش توزیع یکی از بخش‌های مهم اقتصاد محسوب می‌شود، این بخش به عنوان رابط میان مصرف‌کننده و تولیدکننده برای ایجاد اقتصاد بازار ضروری است و در شکل‌دهی قیمت نقش اساسی ایفا می‌کند. بخش توزیع کارا و توانمند می‌تواند سطح قیمت‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. به علاوه، این بخش در ارائه طیف وسیعی از کالاها و خدمات مورد نیاز مشتریان نقش مهمی ایفا می‌کند و به لحاظ ساختاری قابلیت رقابت دارد.

از این رو، یک بخش توزیع کارا و رقابت‌پذیر می‌تواند سطح رفاه مصرف‌کننده را نیز افزایش دهد. در عین حال، سهم نظام خرده‌فروشی در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته نشان داده که تجارت خرده‌فروشی، 3 درصد تولید ناخالص داخلی ایالات متحده امریکا و بیش از 30درصد اشتغال آن را

در‌برگرفته است. به‌طورکلی کارشناسان آثار صنعت خرده‌فروشی بر اقتصاد را به دو گروه آثار مستقیم و غیرمستقیم طبقه‌بندی کرده‌اند؛ آثار مستقیم در نظام خرده‌فروشی با «افزایش تولید ناخالص داخلی»، «افزایش اشتغال» و «افزایش درآمد نیروی کار» ارتباط دارد. آثار غیرمستقیم نیز مربوط به تحولاتی است که در نهایت به آثار مستقیم منتهی می‌شوند. از جمله این موارد می‌توان به افزایش «بهره‌وری»، «بهبود تکنولوژی»، «کاهش هزینه‌های توزیع و به‌تبع آن کاهش قیمت تمام شده محصول» اشاره کرد.

 یافته‌های شاخص GRDI

این گزارش در ادامه، شاخص توسعه خرده‌فروشی (GRDI 5) کشور «ترکیه، مالزی، امارات متحده عربی، هند و چین» را به عنوان کشورهای برتر رتبه‌بندی در سال 2015 مورد بررسی قرار داده است. بی‌ثباتی نسبی در جهان در حال توسعه در رتبه‌بندی همین سال منعکس شده است. در خاورمیانه با کاهش قیمت نفت و بروز اختلافات و جنگ‌های منطقه‌یی، بازارها متلاطم شده‌اند. امریکای لاتین از دوران اوج سال گذشته سقوط کرده و از سرعت رشد اقتصادی به دلیل تشدید نگرانی‌های ناشی از مسائل ساختاری اقتصادی کاسته شده است. در همین حال، روسیه قدم بزرگی به عقب (به دلیل بروز بحران‌های مالی و تحریم‌های بین‌المللی) در رتبه‌بندی برداشته است. در این سال برندگان منطقه‌یی شامل منطقه آسیاست که از مناطق دیگر، با وجود کاهش سرعت رشد پیشی گرفته است. کشور چین برای نخستین‌بار از سال 2010 تاکنون کشور برتر شاخص GRDI شده است و انتظار می‌رود تا سال 2022 بازار خرده‌فروشی چین به 83/2 تریلیون دلار افزایش یابد. کشورهای جنوب صحرای آفریقا با سه کشور بوتسوانا، نیجریه و آنگولا همچنان در رتبه‌بندی 30 کشور برتر حضور دارند. در سراسر جهان در کشورهای کوچکی مانند اروگوئه، قطر (برای نخستین بار) و مغولستان فرصت‌هایی برای بازارهای دست نخورده آنها با وجود جمعیت کم‌شان فراهم شده است. در گزارش سال 2015 این موسسه کشور چین با امتیاز 65.3 در رتبه نخست شاخص خرده‌فروشی قرار گرفته است. عامل ریسک این کشور کمترین امتیاز را نسبت به سه عامل دیگر تعیین‌کننده GRDI دارد. بعد از کشور چین کشورهای اروگوئه، شیلی و قطر در رتبه‌های بعدی قرار دارند. همچنین داده‌های این پژوهش نشان می‌دهد که قطر بیشترین جذابیت بازار را دارد. از طرفی کشور شیلی از نظر ریسک کشوری، آنگولا اشباع بازار و مغولستان از نظر فشار زمان بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند. در مجموع نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، کشورهای چین و اروگوئه، پیشرو بازار خرده‌فروشی در میان کشورهای در حال توسعه هستند. همچنین کشورهای شیلی، قطر و مغولستان نیز به ترتیب به واسطه امتیاز بالا در ریسک کشوری، جذابیت بازار و فشار زمان در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.